DEĞNEĞİN İKİ UCU
Cirit oyuncusu, at üstünde kullandığı bir ucu sivri demirli uzun değneğin (cırdaval) tam ortasından tutarak kendini korumaya almış olur. Cırdavalın iki ucu da tehlikelidir. İnsanın ömrü cırdavala benzetilirse, hayatın iki ucunda bulunmak kişiye kötü sonuçlar verebilir. Azlıkta veya çoklukta aşırı yaşam tarzı kişinin akıl sağlığına ve sosyal konumuna zarar verir. Fantezilerden uzak idealist bir insan olarak, orta yol düşüncesi tarihsel felsefe değil, Cenab’ı Allah’ın insanlara uygun gördüğü önemli bir tavsiyesidir. (Bakara Suresi; 143.Ayet) Herhangi bir konuda aşırı uçlarda bulunmaktan ziyade, orta yolda (vasat) yürümek huzur ve mutluluk arayışında çok daha iyi olacaktır. İbadette, iyilikte, arkadaşlıkta, dostlukta, yemede, içmede, giyimde, eğlencede, kutlama günlerinde, aile ve çalışma hayatında, yaşamın her anında aşırılıktan kaçınmalı, “vasat ümmet olma ibadetini” altın kural olarak benimsemelidir.
AŞIRI UCLAR
Çokta aşırı gitmeye ifrat, azda aşırı olmaya da tefrit denir. İslâm Dini aşırı yaklaşımları hiç hoş karşılanmamış, akıl sağlığı açısından uygun görmemiş, aşırı davranışlardan uzak durmaya özen gösterilmesini istemiştir. Burada, düşünce özgürlüğü adına marjinal fikirlere karşı durmak gibi bir anlam çıkarılmamalıdır. Kişiye, rejime, ideolojiye ve zamana göre aşırı uc kavramı görecelidir. İki örnek vermek gerekirse, eski Türkiye’de komünizme aşırı uc ideolojisi denilmiş, düşman gösterilmiş olmasına rağmen bugün “Türkiye Komünist Partisi” ülke genelinde örgütlenmiş, propagandasını yapan, milletvekili seçimleri ile yerel seçimlere katılma hakkı kazanmış bir partidir. Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk mason localarının faaliyetlerini aşırı bulmuş ve kapatılmasını sağlamıştır. Mason Locaları 1963’de Başbakan İsmet İnönü tarafından tekrar açılmış, bugün örgütlü olarak faaliyetlerini devam ettirmektedir.
YOKSUL ve ZENGİN
Vahşi kapitalizmin ürettiği sınıflı toplumda yoksul halk getto veya varoşlarda yaşamakta, kendilerini saygın elit tabaka olarak gören varlıklılar da lüks ve modern mahallelerde yaşamlarını sürdürmektedirler. Kültür mirasımızın özünde ise zengin ile yoksulun birlikte aynı mahallede yaşamaları söz konusudur. Yoksulluk ve zenginlik değneğin tehlikeli iki ucu gibidir. Yoksul nefret ve kinle saldırganlaşabilir, isyan ederek inancını ve dinini kaybedebilir, şiddet içeren suç makinasına dönüşebilir, kirli işlere bulaşır ve tetikçilik yapabilir. Kontrolsüz servetin içerisinde mutlaka haram vardır. Mısır’da Karun, Medine’de Salabe servetin esiri olmuş, Cenab’ı Allah’ın lanetine uğramışlardır. Dünyevileşerek servet biriktiren varlıklı insanlar, malın şehveti ve şöhretin verdiği serhoşlukla kibirlenir insanlara tepeden bakmaya başlar, manevi değerleri ihlası ve tevazuyu unutarak azgınlaşabilir. Çalıştırdığı ücretli köleleri aşağılar, alın terini sömürür, faizci tüketim ekonomisini canlı tutarak imtiyazlı ve sınıflı toplumu savunur. Nereden kazandın, nereye harcadın?” Hadis’i Şerif’i ile kul hakkını hatırlatanlara da öfkelenir, kendisini savunmaya reel politikaya, ekonomik konjonktüre sığınmaya çalışır. Hiçbir zaman unutmamalıdır ki yoksulluk ve zenginlik Cenab’ı Allah’ın kulları için bir sınav şeklidir.
YOBAZ ve FANATİK
Düşüncelerini başka bireylere tehditle, baskıyla, şantajla ve zorla kabul ettirenlere yobaz, eleştiri ve sorgulama durumlarına kendisini kapalı tutanlara bağnaz, herhangi bir şeye sadakatlâ ve aşırı derecede bağlananlara da fanatik denir. Yobaz ve fanatik kişilikli insanlar bir değneğin iki ucuna benzer faşist, diktatör, zorba ruha sahip beyin yapıları değişime ve dönüşüme kapalıdır. Rusya’da Josef Stalin, Almanya’da Adolf Hitler, İtalya’da Benito Mussolini, Portekiz’de António de Oliveira Salazar, İspanya’da Francisco Franco yobazlıkta ve fanatizmde sembolleşen diktatörler olarak tarihe geçmiş değneğin iki ucunu da tutmuş liderlerdir. Üzücü olan yalnız dindar insanlara “yobaz yaftası” futbol taraftarlarına da “fanatik etiketi” yapıştırılmış olmasıdır. Kur’an’ı Kerim, Bakara Suresi; 256.Ayet’i Celile’de kişilerin inanç ve din seçimlerinde zorlanması yasaklanmış ancak, tebliğ ve davet öngörülmüştür. İslâm Dini kardeşlik, adalet, barış ve özgürlük dinidir ancak, İslâm bir bütünlük içerisinde anlam ifade eder.
TEMBEL ve HIRSLI
Tembel kişiye selâm verilmez, alınacak kararlarda istişare edilmez, örgüt içerisinde yetki verilmez. Tembelin ufku kapalı, ideali olmayan, günü birlik yaşayan, mideci ve uçkurcu bir kişiliğe sahiptir. Ekmek elden, su gölden yaşamayı tercih eden eyyamcı ve parazit birisidir. İnsanlığın örnek rol modeli Hazreti Muhammed (S.A.V.) “Ya Rabb’i, tembellikten sana sığınırım.” diye dua ederdi. İstiklâl Marşı Yazarı Mehmet Akif Ersoy, komşusu Köse İmam Ali Hoca’nın oğlu Asım’a tembellikle mücadele etmesini öğütlemiştir. Tembelliğin zıttı ise ihtirasla çalışmaktır. Kendisini hırslı olarak tanıtan kişi bilerek veya bilmeyerek ahlâksız olduğunu ilân etmektedir. Hırslı insan mutlaka tuttuğunu koparmak ister, başarmak için her şeyi kendisine mubah görür, gerektiğinde insanların omuzlarına basarak yükselir. Merhamet duygularını hayatından çıkaran bu hırslı kişilere inanan ve güvenen birisi sonuçta pişman olur.
ŞABLON ve ZULÜM
Bazı insanlar kendi hayal dünyasında çizdikleri şablona hapsolur ve girdiği kalıbın dışına bir türlü çıkamazlar. Şablon kişinin özgürlüğüne vurulmuş bir prangadır. Örneğin İslâm’da şekil var şekilcilik yoktur, ırk var ırkçılık yoktur, mezhep var mezhepçilik yoktur, tarikat var tarikatçılık yoktur. Cilik, çılık, çilik, çülük ve buna benzer eklerle biten şablonlar aşırılıktır, değneğin tehlikeli ucudur. Bir ülkede adaletin zıttı olan zulüm yılgınlık derecesine ulaşırsa kalkınma, gelişme ve refah olmaz. Devletin temeli adalettir. İnsan temel hak ve özgürlüklerin hiçe sayıldığı, üstünlerin hukukunun geçerli olduğu düzende değneğin bir ucu kirlenmiştir. Şabloncu zalimlerin egemen olduğu toplumlar iflah olmaz ve ömrü de kısa olur. İnsanların temel hakkı olan özgürlükler, başkalarının özgürlüğü ile sınırlıdır.
