Tarihi derinliği ve coğrafi üstünlüğü ile Türkiye zeytinciliğinin kalbi sayılan Edremit’te, 24-26 tarihlerinde düzenlenen 2. Zeytinyağı Tadım Festivali (FestOlive), üreticiden tüketiciye tüm paydaşları bir araya getirdi. Belediye Başkanı ve STK temsilcilerinin katılımıyla gerçekleşen festivalde, zeytin sektörünün köklü geçmişi kutlanırken, güncel sorunlar da masaya yatırıldı.
Ege ve Marmara’nın kesişim noktasında, bereketli topraklarıyla bilinen Edremit’te zeytin hasadının coşkusu FestOlive ile zirveye ulaştı. Üç gün süren etkinlikler boyunca, hem Edremitliler hem de şehir dışından gelen misafirler, zeytinciliğin sadece bir tarım faaliyeti değil, aynı zamanda derin bir kültürel miras olduğunu deneyimleme fırsatı buldu.
Tarladan sofraya bütünsel deneyim
Festivalin en ilgi çeken bölümlerinden biri, katılımcıların zeytin hasadına bizzat katıldığı atölyeler oldu. Misafirler, bölgenin meşhur zeytin bahçelerinde zeytin toplama aktivitesini yaşadıktan sonra, toplanan mahsulün Varol Zeytinyağı Tesisleri’nde nasıl yağa dönüştüğünü, yani “sıkım” işlemini uygulamalı olarak gözlemledi.
- Workshoplar: Zeytinyağı tadımı, doğru hasat teknikleri ve zeytin mutfağı üzerine uzman isimlerle atölyeler düzenlendi.
- Yoğun ilgi: Bölge halkının ve zeytinyağına ilgi duyan yurttaşların festivale gösterdiği yoğun ilgi, zeytinciliğe olan bilincin ve bağlılığın gücünü ortaya koydu.
- Protokol katılımı: Belediye Başkanı ve sivil toplum kuruluşları (STK) temsilcilerinin hazır bulunması, yerel yönetimlerin sektöre verdiği önemin somut bir göstergesi oldu.
Sektörün sorunları masada
Festival, eğlenceli etkinliklerin yanı sıra, zeytincilik sektörünün acil çözüm bekleyen sorunlarının tartışıldığı kritik oturumlara da ev sahipliği yaptı. Edremit, Balıkesir’deki zeytin ağaçlarının yaklaşık %27,5’ine sahip olsa da, üreticilerin yüzleştiği zorluklar ortak:
- Rekolte değişkenliği ve “Yok yılı”: Zeytin, doğası gereği bir yıl bol ürün verirken (var yılı), ertesi yıl daha az ürün verme (yok yılı) eğilimindedir. Bu döngünün getirdiği rekolte tahmini zorluğu ve gelir istikrarsızlığı, sektörün en temel sorunudur. Son yıllarda yaşanan iklim değişiklikleri (özellikle yağış azlığı), bu döngüyü daha da sertleştirmektedir.
- Maliyetler ve fiyat istikrarı: Gübre, mazot ve işçilik gibi girdi maliyetlerinin sürekli artışı, üreticinin kâr marjını daraltmaktadır. Özellikle zeytinyağı fiyatlarının dünya piyasalarıyla rekabet edebilir seviyede tutulması ve iç piyasada istikrarın sağlanması, üreticinin önemli beklentilerindendir.
- Kalite ve Tanıtım: Edremit’in meşhur “Edremit yağlık” çeşidinin yüksek oleik asit oranı ve üstün duyusal özellikleri ile zaten yüksek kalite standartlarına sahiptir. Ancak bu kalitenin ulusal ve uluslararası pazarlarda daha etkin tanıtılması ve coğrafi işaretli ürünlerin hak ettiği değeri görmesi önem taşımaktadır. Edremit Körfezi Yeşil Çizik Zeytini’nin AB tarafından tescillenmesi bu alanda önemli bir başarıdır.
Edremit’te zeytinciliğin tarihi ve güncel sektörel durumu
Edremit Körfezi, sadece Türkiye’nin değil, tüm Akdeniz havzasının en eski zeytincilik merkezlerinden biridir. Zeytin, bu coğrafyada bir ağaçtan öte, bir yaşam biçimi ve kültürel simgedir.
Ölümsüz ağacın anavatanı
Zeytin ağacının varlığına dair en eski buluntular binlerce yıl öncesine uzansa da, Edremit ve çevresinde zeytinciliğin sistematik olarak yapılması antik çağlara, özellikle de Mysia ve Troas uygarlıklarına kadar dayanır.
- Bereketin simgesi: Bölge halkı için zeytin, tarih boyunca geçim kaynağı, şifa ve bereketin vazgeçilmez simgesi olmuştur. Tarihi ticaret yollarının üzerinde bulunması, Edremit zeytinyağının ününü erken dönemlerden itibaren yaymıştır.
- Edremit yağlık çeşidi: Bölgenin ekolojik koşullarına adapte olmuş yerel çeşit olan “Edremit yağlık” (Ayvalık) çeşidi, yüksek yağ oranı ve kaliteli aromasıyla nam salmıştır.
Günümüzdeki sektörel konumu
Edremit, günümüzde Türkiye zeytinciliği açısından stratejik bir öneme sahiptir:
| Gösterge | Durum | Önemi |
| Ağaç Sayısı | Balıkesir ilindeki zeytin ağacının yaklaşık %27,5’i Edremit’tedir (3 milyonun üzerinde ağaç). | Bölgesel zeytinciliğin lokomotifi. |
| Üretim Payı | Türkiye zeytinyağı üretiminin yaklaşık %3’ünü karşılamaktadır (Balıkesir, ülke genelinde 4. sıradadır). | Kaliteli ve hacimli üretime katkı. |
| Kümelenme ve Markalaşma | Edremit Zeytin Kümesi Projesi gibi çalışmalarla kalite standartları yükseltilmekte ve uluslararası rekabetçilik artırılmaya çalışılmaktadır. | Bölgesel kalkınma ve markalaşma çabaları. |
| Eğitim | Balıkesir Üniversitesi Edremit Zeytincilik Meslek Yüksek Okulu, sektöre nitelikli eleman yetiştirmektedir. | Sektörün geleceği için bilimsel destek. |
